کد مطلب:20884 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:5

گنجینه پرسمان » اخلاق و عرفان

آيا فقط كساني كه تزكيه نفس كرده باشند و به كمالات روحي و مقام خلوص رسيده باشند ميتوانند عالم ملكوت را در اين د نيا مشاهده كنند؟ يا افرادي كه تا حدودي داراي صفات رذيله هستند نيز ميتوانند عالم ملكوت را در اين دنيا مشاهده كنند؟

واژة ملكوت در چهار آيه از قرآن آمده است.(ر.ك: انعام، 75; اعراف، 185; مؤمنون، 88; يس، 83.)

ملكوت در اصل از ريشة ملك به معناي حكومت و مالكيت است و اضافة واو و ت به آن، براي تأكيد و مبالغه است و معمولاً به حكومت مطلقه خداوند متعال بر سراسر عالم هستي گفته ميشود. مراد از ملكوت در عرف قرآن عبارت است از: باطن و آن طرف هر چيز كه به سوي پروردگار متعال است; پس در نگاه ملكوتي، بر خلاف نگاه ظاهري كه با چشم و حواس ظاهري صورت ميگيرد، ناظر مشاهده ميكند كه وجود اين موجودات و اسباب ظاهري پوچ و بيخاصيت است (مستقل به ذات نيستند); بلكه حقيقت همة مخلوقات چيزي جز تعلق و ربط و احتياج آنها به خداوند متعال نيست; اين نگاه با يقين ملازم است;(ر.ك: تفسير نمونه، آيتالله مكارم شيرازي و ديگران، ج 7، ص 38، دارالكتب الاسلامية / الميزان، علامه طباطبايي;، ج 8، ص 348، نشر اسلامي.) لذا نگاه ملكوتي و مشاهدة باطن عالم، هنگامي حاصل ميشود كه انسان با علم و عمل، و تزكية نفس به مرحلة والايي از يقين برسد. چرا كه يقين فراتر از علم است با وجود علم، عمل پديد آيد، و در پرتو علم و عمل، يقين حاصل ميشود و يقين نيز خود به مراحل سه گانة علم اليقين و عين اليقين و حق اليقين، تقسيم ميشود. قرآن مجيد در اين باره فرمايد: كَلاّلَو تَعلَمونَ عِلمَ اليَقين # لَتَرَوُنَّ الجَحيم;(تكاثر،5ـ6) اگر شما علم اليقين به آخرت داشتيد ]به سراغ اين موهومات نميرفتيد[ و شما قطعاً جهنم را خواهيد ديد.(ر.ك: تفسير نمونه، آيت الله مكارم شيرازي و ديگران، ج 27، ص 283 ـ 285، دارالكتب الاسلامية.) با پرهيزكاري و تمرين و مبارزه با نفس، ميتوان به اين يقين رسيد كه در اين صورت، انسان، زشتي گناه و آتش و دود آن را در همين دنيا، مشاهده ميكند; چنان كه در قضيه زيدبن حارثه ميخوانيم كه به پيامبر عظيم الشان عرض كرد: من اهل يقين شدهام، حضرت فرمود: علامت يقين تو چيست؟ عرض كرد: هم اكنون گويا اهل جهنم و بهشت را ميبينم و گويا قيامت و حساب و كتاب را مشاهده ميكنم.(اصول كافي، ج 4، ص 170، انتشارات اسوه.) بر اين اساس، رسيدن به مرحلة يقين كه از راه سير و سلوك و رياضت نفس و... تحقق مييابد، انسان را به باطن زشتي گناه، آگاه ميسازد و انسان ميتواند قبح و زشتي گناه را مشاهده نمايد، چنان كه قرآن مجيد باطن و ملكوت برخي گناهان را معرفي فرموده است مثلاً در آيه دوازده سوره حجرات، باطن غيبت را خوردن گوشت مردة برادر ميداند.(ر.ك: مراحل اخلاق در قرآن، آيت الله جوادي آملي، ج 11، ص 106، اسرأ / جهت اطلاع بيشتر، به كتاب اخلاق در قرآن آيت الله مكارم شيرازي مراجعه فرماييد.)

از مطالبي كه گفته شد روشن ميشود كسي كه داراي صفات رذيله باشد هنوز به مرحلة يقين نرسيده، لذا از نگاه ملكوتي و مشاهدة باطن عالم محروم خواهد بود. ولي گاهي ممكن است افرادي كه به اين مرحله از يقين و تهذيب نفس نرسيدهاند، بنا به مصالحي داراي چشم ملكوتي شوند و از حقايق برزخي آگاه شوند، مانند كساني كه قرآن خواندن سر مقدس اباعبدالله را مشاهده كردند.(ر.ك: بحارالانوار، علامه مجلسي، ج 45، ص 121، مؤسسة الوفأ، بيروت.); چنان كه ائمة معصومين: نيز چشم برزخي برخي افراد را گشودند تا از حقايق باطني عالم آگاه شوند.(ر.ك: مستدرك الوسائل، محدث نوري، ج 10، ص 39، مؤسسة آل البيت ; بصائر الدرجات، صفار، ص 270، چاپ كتاب خانة آيت الله مرعشي، قم.)